Темекі өнімдері – бұл темекі жапырақтары шикізаты ретінде пайдаланылатын және темекі шегуге, соруға, шайнауға немесе иіскеуге арналған өнімдер. Барлық осындай бұйымдардың құрамына тәуелділікті қалыптастыратын никотин - психотроптық компоненттер кіреді.
Темекі тұтыну қатерлі ісікті, өкпе ауруларын және жүрек-қантамыр ауруларын қоса алғанда, созылмалы аурулардың тұтас қатарының даму қаупінің негізгі факторларының бірі болып табылады. Осыған қарамастан, темекі тұтыну бүкіл әлемде кең таралған. Бірқатар елдерде темекі жарнамасын шектейтін, темекі өнімдерін сатып ала алатын және тұтынатын тұлғалар тобын белгілейтін, сондай-ақ темекі шегуге арналған аймақтарды реттейтін заңдар қабылданды.
ДДҰ статистикасы көрсеткендей, қазіргі шылымқорлардың 90% -ы әлі кәмелетке толмағандар. Олардың темекі шегуді бастауға итермелейтін себептері көп. Біреулер бұл оның имиджіне оң әсер тигізеді деп санайды, ал біреулер ересек көрінуге тырысады, ал біреулер салмақ жоғалтуға немесе тәуелсіз көрінуге тырысады.
Ата – аналар өз балаларын темекі шегудің барлық қаупін түсінуге үйретуі тиіс, өйткені ол жүрек, өкпе ауруларынан адам ағзасының ішінде қатерлі ісікке дейін белгілі бір ауруларды тудыруы мүмкін. Темекі шегудің алғашқы әрекеті кезінде жөтел мен көмей тітіркенуінің пайда болуынан бастап, уақыт өте келе темекі шегу кезінде бронхит пен өкпе эмфиземасына әкелуі мүмкін.
Темекіден және құрамында темекіні қамтитын бұйымдардан тек темекі шегушілер ғана емес, сонымен қатар олардың жанында тұрған адамдар-отбасы мүшелері, достар, әріптестер зардап шегетінін түсіну маңызды. Пассивті темекі шегу де айналадағыларға теріс әсер етеді, өйткені қайталама темекі түтіні — бұл мейрамханаларды, кеңселерді немесе басқа да жабық үй-жайларды толтыратын түтін, онда адамдар темекі, кальян сияқты темекі өнімдерін пайдаланады. Темекі түтінінде 4000-нан астам химиялық заттар бар, олардың кем дегенде 250-і зиянды, ал 50-ден астамы канцерогендер ретінде белгілі. Қайталама темекі түтінінің қауіпсіз деңгейі жоқ.
Ересектер арасында қайталама темекі түтіні жүрек-қантамырлары және респираторлық ауруларды, соның ішінде жүректің ишемиялық ауруы мен өкпе обырын тудырады. Емшек жасындағы балалар арасында ол кенеттен қайтыс болуға дейін әкеледі. Жүкті әйелдерде ол дене салмағы төмен балалардың тууына әкеледі.
Балалардың жартысына жуығы қоғамдық пайдалану орындарында темекі түтінімен ластанған ауамен үнемі дем алады.
Қайталама темекі түтіні жылына 1 миллионға жуық мезгілсіз өлімнің себебі болып табылады. 2004 жылы балалар үлесіне қайталама темекі түтінімен байланысқан барлық өлімнің 28% - ы шақ келді.
Ата-аналардың балаларға темекі шегудің не екенін және олар үшін неге зиянды екенін түсіндіру туралы кеңестері:
1. Жазадан немесе айыптаушылықтан қорықпайтындай етіп балалармен сөйлесу;
2. Балалармен темекі шегудің зияны туралы үнемі сөйлесуді жалғастыру маңызды, тіпті кіші бала темекі шегу оның денсаулығына нашар әсер ететінін түсінуі мүмкін;
3. Балаларды белсенді дене іс-әрекетінің түрлерімен айналысуға шабыттандыру және олардың пікірлері маңызды екенін көрсету;
4. Құрдастары тарапынан қысымға ден қоюдың барлық ықтимал тәсілдерін талқылау. Бала өзін сенімді сезінуі мүмкін, жай ғана "жоқ" деп, сондай-ақ "менің киімімде жағымсыз иісі болады" немесе "Маған бұның мені қалай көрсететіні ұнамайды"сияқты балама жауаптар ұсынуға болады. Өзіне сенімділік-құрдастарының қысымынан баланың ең жақсы қорғаны.
5. Темекі шегу балалардың күнделікті өмірін қаншалықты басқаратынын түсіндіру. Олар темекі өнімдерін қалай сатып алады және оларда ақша қайдан бар? Бұл олардың достарымен қарым-қатынасына қалай әсер етуі мүмкін?
6. Үйде құрамында темекі бар өнімдерді пайдалануға жол бермейтін қатаң ережелерді орнату және неге екенін түсіндіру: темекі шегетін адамдар өздерін жағымсыз сезінеді және ұнамсыз көрінеді, жағымсыз иісі болады және жалпы бұл әркімнің денсаулығына нашар әсер етеді.
7. Өз балалары үшін салауатты өмір салтын ұстанатын үлгі болу. Ата-ана өзі темекі шегетін болса, сөйлесудің мағынасы жоқ. Балалар мен жасөспірімдер оларға ата-аналар не айтады және ата-аналар өздері жасайтынынын айырмашылығын тез ұғынады.
